Lilith Efsanesi

LILITH EFSANESI

İnsanlığın öyküsü Adem ve Havva ile başlıyor, öyle mi? Eski bir yahudi efsanesine göre, bu öykü Adem'le Havaa'dan öncesine uzanıyor. Yani Adem'in ilk eşi Havva değil, Lilith adında bir kadındır. Ama, tarih boyuncagizlice aramızda dolaşıp, her kadın-erkek tartışmasında kendini gösterse de onu çok az tanıyoruz. Sözü edilen efsane şöyle başlıyor: Tanrı topraktan Adem ile Lilith'i yaratır. Mutlu mutlu yaşasınlar diye onları cennete yerleştirir. Ama bu iki insan çifti bir türlü huzur bulamaz. Sorunları mı? Günümüz çiftlerinin sorunlarından farklı değildir. Adem ilişkide her alanda söz sahibi olmak ister. Ancak Lilith buna karşı çıkar. Özellikle cinsel ilişki sırasında Adem'in hep üstte yer almasını aşağılayıcı bularak itiraz eder. Kendisinin de Adem gibi topraktan yaratıldığını, yani eşit olduklarını savunur. Adem ise kendini, bağışlayan, bereketli gökyüzü; Lilith'i de ürün veren toprağa benzeterek bu şekilde birleşmek konusunda diretir. Adem tavırlarında ısrar edince, Lilith, birlikte yaşamalrının zor olacağına karar verip Tanrı'nın söylenmemesi gereken adını anarak göğe doğru yükselir. Sahip olduğu olanakları terk eden Lilith'in yeri artık dışlanmışların arasındadır. Çevresindeki cinlerle ve cinlerin kralı Şamael (Şeytan) ile ilişkiye girer ve onlardan çocuklar doğurur. Bu arada cennette yalnız kalan Adem, Tanrı'ya dua ederek Lilith'i geri ister. Tanrı, Sanvai, Sansanvai ve Semangelof isimli üç meleği geri çağırmak üzere Lilith'e gönderir. Meleklere, dönmediği takdirde her gün yüz çocuğunun öldürüleceğini emreder. Ama, o kesinlikle dönmeyeceğini bildirir. Ve tehdit yerine getirilir... Lilith, duyduğu acıylabundan sonra, bütün hamile ve doğum yapmış kadınların, bebeklerin başdüşmanı olmaya yemin eder. Erkek çocukların doğduktan sonra ilk sekiz gün, kız çocukların ise ilk yirmi gün içinde canını alacaktır. Sadece yakınlarında bu üç meleğin ismi ya da şekli bulunanlara dokunulmayacaktır. Lilith artık kötüler tarafına geçmiştir. Bunun üzerine Tanrı Adem'in kaburga kemiğinden Havva'yı yaratır. Bu yeni kadın, Adem'den bir parça olduğu için, ona karşı çıkmayacaktır. (baska kaynakta) Yeryüzünün İlk Feministi Tek tanrılı dinlerin en büyük efsanelerinden biri olan “Adem ile Havva” hikayesinde üçüncü bir karakter olduğunu çok az insan bilir herhalde. Çünkü, biraz aykırı bir karakter olduğundan olsa gerek, dini kaynakların çoğunda Lilith’den pek söz edilmez. Hele islamiyette Lilith’e hiç yer yoktur, ama bizim agresif-feminist blogumuzda elbette var! Eski bir yahudi efsanesine göre tanrı insanı önce çift olarak yaratır. Erkek hepimizin bildiği üzere Adem; kadın ise pek bilinmese de Lilith’tir. (Bu arada Adem’in tek olarak yaratıldığına inanmak çok saçma, insanın mitoz bölünmeyle çoğalmadığını Adem düz duvara tırmanmaya başlayınca mı fark etti tanrı?) Adem ve Lilith beraber cennette yaşamaya başlasalar da işler pek de tanrının planladığı gibi gitmez. Zira Lilith, Adem’in her konuda söz sahibi olmak istemesinden hoşlanmamakta, cinsel ilişki sırasında devamlı altta olmaktan şikayet etmektedir. Oysa Adem’e göre kendisi bağışlayan bereketli gökyüzünü, Lilith ise ürün veren toprağı simgelemektedir. (Günümüzün kadın erkek ilişkileri de pek farklı değil: erkek çalışıp eve para getirir; kadın da çocuk doğurup onlara bakar.) Lilith ise ikisi de topraktan yaratıldığı için eşit olduklarını savunur. Çift, aralarında uzlaşmayı başaramayınca Lilith isyan bayrağını çeker ve tanrının söylenmemesi gereken adını söyleyerek cenneti terk eder. Lilith cinlerle, şeytanla takılıp günde yüz çocuk doğururken Adem cennette tabiri caizse sap gibi kalır. Her gün tanrıya Lilith’i geri getirmesi için dua eder. Bunun üzerine tanrı üç tane meleği Lilith’e göndererek geri dönmesini ister. Şayet dönmezse her gün yüz çocuğu öldürülecektir. Cennete ve Adem’e dönmeyi kesinlikle reddeden Lilith çocuklarının öldürülmesinden duyduğu acıyla Adem’in soyundan gelecek her çocuğun canını almaya and içer. Lilith’in asla dönmeyeceğini anlayan tanrı Adem uyurken onun kaburga kemiğinden Havva’yı yaratır. Erkeğin bir parçasından yaratıldığı için Havva, Adem’e karşı gelemeyecektir. Gerçekten de Adem uyandığında yanında Lilith’e çok benzeyen Havva’yı bulunca Lilith’in aklını başına toplayıp geri döndüğünü düşünür. Bu arada Lilith, yeminini yerine getirir. Hamile ve yeni doğum yapmış kadınlara bela olur, çocuklarını öldürür. Sadece geri dönme çağrısını yapan üç meleğin isminin ya da şeklinin olduğu bebeklerden uzak durur. Günümüzde bile loğusaların ve yeni doğanların baş ucunda muska bulundurulmasının nedeni budur. Erkeklerin rüyalarına girerek onları baştan çıkarır, aynaya çok bakan kadınları kendi safına çeker. İnanışa göre dünyada kötülüklerin bu kadar artmasının nedeni de Lilith’dir. Kadını kötülüklerin kaynağı olarak gören bakış açısının kaynağı bu efsaneye dayanıyor. Bugünün pek çok batıl inancının altında da bu var. Oysa Lilith erkek egemenliğini en başından reddederek özgür ve güçlü kadın figürünü temsil etmekte. Bugün Lilith’in hikayesi dini kesimler tarafından göz ardı edilmeye devam etse de feministler tarafından kadın hareketinin en önemli simgelerinden biri haline getirildi bile.