KERNEMÛT ZAMANI

KERNEMÛT: Günümüzdeki İnanış ve uygulamasınına göre bu kelime Çok eski bir Arîyanîk Mitolojiden kaynaklı olarak başlıca dört fenomene ad olmuştur. 1)Atmosferik Olay, 2)Bir yıldız adı, 3)Eski bir Kürt Bayramı,4)Güncel bir takvim ayı.


1)Atmosferik Olay: Newruz'dan sonraki ilk on günlük süre içinde bir fırtına her yıl peryodik olarak çıkar. Bu fırtınaya, Kürtler "Kernemût" adı veriyorlar.  Kernemût'ta en şiddetli kış döneminde görülen kötü koşullar, yeniden düzensiz bir şekilde fırtına, yağmur başlar, kar olarak görülür. Dolayısıyla insanlar da dahil olmak üzere canlılar hastalanabiliyor, ölebiliyor. Henüz açmış bulunan meyve ağaçlarının çiçekleri telef oluyor. Evlerin çatıları uçuyor. Bu düzensiz havalar dört gün kadar sürer. Kürtler, Önceden böyle bir fırtına olasılığından haberdar oldukları için tedbirsiz yakalanmamaya gayret ederler.  Bu olay okadar belirgin ve çıkacağı günler okadar sabittirdir ki, Kürtler yanlarında çalıştırdıkları hayvan işçilerinin (xulam, şivan, gavan) çalışma sürelerinin Kernemût'tan sonra sona ereceğini şart koşmaktadırlar. Böylece onların yardımı ile mutlak kötü bir atmosferik değişimi kolayca atlatılması amaçlanmaktadır.


2)Bir yıldız adı:  Kürtler, bazı atmosferik olayları bu örnekte olduğu gibi astrolojik bazı halk hikayeleri ile bütünleştirmektedirler. Bunun için de sabaha karşı Gökyüzünde görünen yıldızı "Kernemût" olarak adlandırmıştır. Bu yıldız ve Kernemût ile ilgili bir hikaye, kısaca şöyle anlatılıyor: «Bir İlkbahar başlangıç gecesinde sabah Yıldızı (Kernemût Yıldızı) görününce, eşeklerden oluşan kervanlar yola çıkar. Ancak beklenmedik bir fırtına kopar. Fırtına öyle beklenmedik ve korkunçtur ki  eşeklerden oluşan kervanlardaki bütün eşekler ölür. Böylece o fırtınanın adı ve o yıldızın adı Kernemût olmuştur.»


Hikayede eşeklerden oluşan kervanlardan söz edilmesi, tarihi bir ticari olayı çağrıştırıyor. Hatti Ülkesindeki eski Assur kolonileri döneminde (M.Ö: 2000) kervanların eşeklerden oluştuğu hatırlanırsa Kernemût ile kervan arasında tarihsel bir ilişkinin olduğu açığa çıkıyor.Hikaye  (Bu konuda daha fazla bilgi için, Bk. Arya uygarlıklarından Kürtlere, Selahaddîn Mihotulî, İstanbul, 1992) bu ilişkinin sonucudur. Dolayısıyla bu hikayenin konusu Hittit(-Hatti) öncesi Assur koloni çağına (Bk. Zagroslardan Hatti Ülkesine, Selahaddîn Mihotulî) kadar inebilen tarihi bir olaydır. Bu da hikayenin en az dört bin yıllık geçmişi olduğunu göstermektedir.


Bir Kürt inanışı olan Kernemût'un kelime olarak etimolojik çözümlenmesi de bu geleneğin başlangıçta hangi halkın yaratması olduğunu göstermekte yardımcı olmaktadır. Birleşik bir kelime olan "Kernemût (açık şekli ile: ker ne mût) =ker (eşek), ne mût (ölmedi) olup tam anlamı: eşek ölmedi." şeklindedir. Bu kelimeler Kürtçe'dir. Yukarıda da belirtildiği gibi "Kervan (eşekçi)" kelimesinin de Kürtçe olduğu göz önüne alınırsa geleneğin ve hikayenin Kürtlerden başka bir halka ait olmadığı anlaşılmaktadır. Böylece folklorik olarak Kürtler arasında yaşayan "Kernemût" etimolojik olarak da Kürtlere ait olduğu bu şekilde anlaşılmaktadır.
Ancak, bu halk hikayesinin sonucu ile "Kernemût" kelimesinin anlamı arasında bir uyumsuzluk görülür.

Hikayede çıkan fırtınada bütün eşeklerin ölmesi, olayın adının  "Kermût (eşek öldü)" şeklinde olmasını gerektirirken, buna "Kernemût (eşek ölmedi)" şeklinde olumsuz hale getirilmesi, yukarıdaki halk hikayesine aykırı düşüyor. Diğer bir farklılık ise; halk hikayesindeki ölen eşek sayısı ile olayın adı olan Kernemût arasında görülüyor. Kervanda birden fazla eşek öldüğüne göre; "ker" kelimesinin çoğulu olan "keran" şeklinde kullanılması gerekirdi. Buradan hareketle; Kernemût ile kast edilenin bir tek eşek olduğunu, bunun da "Ölmez Bir Eşek" olduğunu gösteriyor. Bu da Kernemût kelimesinin, yukarıda halk tarafından anlatılan ve tarihi gerçeklere dayanan hikayeden farklı dönem ve nedenlerden geldiğini gösteriyor.Dolayısıyla "Kernemut" kelimesiı aşağıda görüleceği üzere daha köklü ve eski inançlardan kaynaklanmaktadır.


3)Bir Bayramın adı:“Kernemût”  dolayısıyla bugün unutulmuş mitolojik kutsal inanışların olması sözkonusudur. Nitekim Przylusci, geçmişte “Kernemût” adında bir Kürt bayramının olduğunu belirttmektedir. Bugün adı dahi çok kişi tarafından hatırlanmayan bu bayram yukarıda sözü edilen kötü hava koşullarının etkilerinin ve sonuçlarının hafifletilmesi içindi. Bu tür törenlere günümüz literatüründe Kült denildiği için bu bayramda "Eşek Kültü" olarak adlandırılabilir. Tıpki, Boğa Kültü, Mısırlıların Arelesk(Köpek) Kültü gibi.


  Prearyanik dönemlerde henüz at ehlileştirilmeden önce eşek bugünkü gibi aşağılanan bir hayvan değildi, O en hızlı koşan değerli bir hayvandı. Zira Hava ve Gök tanrısının ruhu idi. Mitolojiye göre Atmosfer(Gök) Tanrısı, başka tanrı ve devlerle giriştiği bir savaşta kafası parçalanarak vucudu yer altına atılır. Ancak Ruhu ölmeyerek bir Vahşi Eşek olarak yeryüzünde başı boş kalır. İşte mitolojiye göre yukarıda adı geçen Fırtınalar, Fırtına Tanrısının ruhu olan bu ölmeyen Vahşi Eşek (Kernemût) tarafında çııkarılmaktadır. Daha sonra Fırtına Tanrısının oğlu babasının yer altına gönderen devleri ve kötü yaratıkları öldürerek babası ile ruhunu bir araya getirir. Fırtınalar durur. Söz konu ruh ölmeyen bir eşek olduğu için de adı:"Kernemût=Eşek ölmedi" olmuştur. Bunun için eski uygarlıklarda(Sumer-Hattî-Hîttît) dönemlerinde birçok Kült eşyası yapılmış ve töreni düzenlenmiştir. Bu konuda birçok arkeolojik belge var. adı geçen uygarlıkların kalıntıları Kürtler olduğu için de Kürtler tarafından da bilinmektedir. Bundan kaynaklanmış birçok Kürt masalı da var.  Ayrıca bundan kaynaklı coğrafı adlar da  oluşmuştar. Örneğin: Kerboran, Kercûş, Kerxwaran(Eşek yiyenler-Bir cami adı) gibi.


4-Kernemût Bir Takvim Ayı olarak: Kernemût fırtınaları Nevroz'dan sonraki on günde çıktığı için bu miladi Nisan ayı başlarında olmaktadır.Bundan sonrada artçı soğuklarçıkıyor. Kürtler bunlara da "Gîsikên Pîrê (Koca karının oğlakları), Gamêqiran (Manda öldüren)" fırtınaları olmaktadır. ancak bunlar Kernemût serisinden sayılıyor. Dolayısıyla yağmurlu ve fırtınalı bu aya Kürtler Kernemût Ayı (Meha Kernemût'ê) diyorlar. Dolayısıyla Kürt takviminin dördüncü ayı tarihi, atmosferik ve mitolojik bir kökene sahiptir.


(Selahaddîn Mihotulî-ARYA UYGARLIKLARINDAN KÜRTLERE)


Not:Kernemût (Eşek Kültü)  mitolojik kökeniyle birlikte detaylı olarak tarafımızdan ortaya çıkarılmıştır. Buraya herkesin anlıyabileceği şekilde 4/5 oranında kısaltılarak ve basitleştirilerek alınmıştır.